Katalog: Plakat w stuletniej historii PCK

W 2019 roku Polski Czerwony Krzyż obchodził setną rocznicę swojego istnienia. Uroczysta inauguracja roku jubileuszowego odbyła się 18.01.2019 r. podczas konferencji prasowej w Hotelu Bristol. To tam 100 lat temu po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, z inicjatywy Stowarzyszenia Samarytanin Polski, zwołano spotkanie wszystkich istniejących na ziemiach polskich organizacji, kierujących się w działaniu ideałami czerwonego krzyża. Organizacje te podczas narady, odbywającej się pod patronatem Heleny Paderewskiej, utworzyły Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża.

Losy Polskiego Czerwonego Krzyża silnie łączą się z odbudowywaniem naszej państwowości. Przez cały ten okres organizacja kształtowała i wspierała polskie społeczeństwo, niosąc bezinteresowną pomoc oraz uwrażliwiając na krzywdę drugiego człowieka. Nasze społeczeństwo doświadczyło wielu nieszczęść. Polski Czerwony Krzyż, podobnie jak Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, stanowił odpowiedź dobrych, wrażliwych ludzi na rozległe potrzeby społeczne. Powstał z pragnienia niesienia pomocy podczas klęsk, wojen, głodu i epidemii, przyjmując za swą misję troskę o godność człowieka. Obecnie zajmuje szczególną pozycję pośród wielu organizacji pozarządowych w naszym kraju, będąc stowarzyszeniem promującym humanitaryzm, wolność, solidarność oraz poszanowanie godności i praw człowieka.

Jednym z wydarzeń w roku 100-lecia PCK była wystawa „Polski Czerwony Krzyż. Plakat w stuletniej historii”, która została zaprezentowana w Galerii Plenerowej przy Ermitażu w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. Dotyczyła ona twórczości graficznej artystów, projektujących dla PCK w ciągu stu lat jego istnienia. Plakaty wykonywane przez przedstawicieli polskiej szkoły plakatu były bardzo zróżnicowane stylistycznie. Ich wspólnymi cechami były lapidarność i oszczędność formy, ironia i nowatorskie liternictwo. Charakter twórczości polskich plakacistów określany bywał jako styl „niezależności i bystrości rozumu”, a polska szkoła plakatu wpłynęła na wielu projektantów oraz grafików zachodnich, którzy uznali ją za oryginalny fenomen oraz źródło inspiracji we własnej twórczości. Stało się to za pośrednictwem wybitnych twórców, których prace były zaprezentowane również na tej wystawie.

Polski Czerwony Krzyż, aby skutecznie dotrzeć z danym komunikatem do odbiorcy, zamawiał projekty u wybitnych polskich grafików projektowych, m.in.: Tadeusz Gronowski, Marian Bogusz, Bogdan Nowakowski, Konstanty Maria Sopocko, Jerzy Srokowski, Maksymilian Kalużny, Andrzej Pągowski, Janusz Stanny, Witold Chmielewski, Maria Komorowska, Marek Freudenreich, Waldemar Świerzy, Rostał Szaybo i Joanna Sedlaczek.

Katalog, który oddajemy w Państwa ręce ma na celu upowszechnienie i przypomnienie prostych zasad i prawd, które były prezentowane za pomocą plakatu na przestrzeni wieku. Stanowią one dziś niezwykłe świadectwo przemian, jakim podlegał nasz kraj w dwudziestym wieku i jednocześnie ewolucji języka plastycznego, którym o ważnych sprawach związanych ze zdrowiem, czy bezpieczeństwem mówili artyści. Począwszy od 1919 roku rozmaite akcje inicjowane przez Polski Czerwony Krzyż miały swoje odzwierciedlenie w plakacie, dzięki czemu na stałe zagościły w historii polskiego plakatu społecznego.

Jako ważny świadek dokumentujący rzeczywistość, plakat spełnia swoją społeczną funkcję zarówno w czasie wojny jak i pokoju. „Uczestniczy” w różnego rodzaju klęskach żywiołowych (powodziach, trzęsieniach ziemi), a także w wywołanych przez człowieka, celowo lub nieumyślnie konfliktach zbrojnych. Zakres funkcji i charakter plakatu społecznego zależy w dużej mierze od tego, czy świat jest w stanie wojny czy pokoju.

W czasie pokoju realizuje on jedną ze swych podstawowych ról: pełni funkcję edukacyjną, również w zakresie ochrony i profilaktyki zdrowia. W okresie międzywojennym i na początku lat 50. popularna była tematyka związana z przestrzeganiem higieny - plakat uczył jak dbać o czystość, unikać chorób zakaźnych, informował gdzie zgłosić się po niezbędną pomoc. W okresie PRL plakat propagował również rozmaite akcje społeczne: antyalkoholowe, antynikotynowe, przestrzegał przed epidemiami, uwrażliwiał na kłopoty inwalidów i osób starszych, szeroko promował honorowe krwiodawstwo.

Dziś stale namawia do niesienia pomocy humanitarnej i uświadamia, ile można zdziałać kierując się na co dzień zwykłym współczuciem. Od ponad 100 lat polski plakat jest nieodłącznym elementem rozmaitych kampanii społecznych, realizowanych przez PCK. Ta szlachetna tradycja trwa do dziś. W roku 100-lecia PCK stworzył serię 5 plakatów, które są nowymi wersjami tych z lat 70. i 80. Nowe grafiki trafiły do szkół, gdzie plakat nadal jest doskonałą formą edukacji i promocji zachowań prozdrowotnych.

Katalog jest publikacją, która powstała na zakończenie roku 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża. Wierzymy, że dzięki temu wydawnictwu przypomnimy i ocalimy od zapomnienia prace wybitnych polskich grafików, którzy wpisali się w historię naszej organizacji.

Plakaty zaprezentowane w katalogu pochodzą z kolekcji Muzeum Plakatu w Wilanowie oraz archiwów Polskiego Czerwonego Krzyża.