PCK na straży pamięci – udział Polskiego Czerwonego Krzyża w ekshumacjach ofiar zbrodni katyńskiej

W kwietniu 1943 roku, po ogłoszeniu przez Niemców informacji o odkryciu masowych grobów polskich oficerów w Katyniu, Zarząd Główny PCK powołał Komisję Techniczną, której celem było ustalenie narodowości ofiar oraz ich identyfikacja. Prace ekshumacyjne prowadzone były do czerwca 1943 roku, a uczestniczyło w nich 12 przedstawicieli PCK.

Z 4243 wydobytych ciał udało się zidentyfikować 2805 osób dzięki zabezpieczonym przez stronę niemiecką przedmiotom osobistym i odznaczeniom wojskowym. Szczątki złożono w nowym miejscu pochówku, które przeszło do historii jako „cmentarz PCK”. W 1945 roku Kazimierz Skarżyński, ówczesny sekretarz generalny PCK, opracował obszerne, poufne sprawozdanie z udziału PCK w pracach ekshumacyjnych – dziś uznawane za jedno z najważniejszych źródeł wiedzy o działaniach Polskiego Czerwonego Krzyża w tamtym czasie.

Po upadku komunizmu, PCK ponownie zaangażował się w badania miejsc pochówku ofiar zbrodni katyńskiej. W latach 1991–1995 nasi przedstawiciele uczestniczyli w ekshumacjach w Katyniu, Miednoje i Ostaszkowie. Prace prowadzone w Katyniu w latach 1994–1995 jednoznacznie potwierdziły, że na terenie dawnego „cmentarza PCK” spoczywają polscy oficerowie, a mogiły z 1943 roku nie zostały naruszone. Świadczyły o tym m.in. zachowane znaczki ewidencyjne PCK przy szczątkach.

Wśród odnalezionych przedmiotów znajdowały się ryngrafy, scyzoryki, portmonetki, a także lusterko i szminka, które prawdopodobnie należały do ppor. Janiny Lewandowskiej – jedynej kobiety zamordowanej w Katyniu. Zabezpieczone artefakty przekazano do powstającego Muzeum Katyńskiego.

Efektem tych działań było wyznaczenie terenu, na którym w 2000 roku otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu – miejsce pamięci narodowej.

Polski Czerwony Krzyż, jako organizacja niosąca pomoc i kultywująca wartości humanitaryzmu, pozostaje wierny swojej misji również poprzez troskę o prawdę historyczną i godne upamiętnienie ofiar.